या वर्षी महाराष्ट्रात सोयाबीन पिकाचा हंगाम शेतकऱ्यांसाठी काहीसा वाईट ठरला. शेतकऱ्यांना वाटलं होतं की सोयाबीन विकून चांगले पैसे मिळतील, पण तसं झालं नाही. कधी भाव थोडे वाढले, तर लगेचच कमीही झाले. त्यामुळे शेतकरी गोंधळले आणि नाराज झाले.
कोणत्या बाजारात किती दर?
- गंगाखेड या बाजारात सोयाबीनला सर्वात जास्त भाव मिळाला. तिथल्या सोयाबीनची गुणवत्ता चांगली होती, म्हणून व्यापाऱ्यांनी जास्त पैसे दिले.
- धुळे येथे फक्त ७ क्विंटल हायब्रीड सोयाबीन विकायला आले. भाव होते – ₹4200 ते ₹4315 प्रति क्विंटल.
- सोलापूर येथे ५ क्विंटल लोकल सोयाबीन आले आणि भाव ₹4200 ते ₹4315 दरम्यान होते.
- अमरावती येथे मोठ्या प्रमाणात, म्हणजे २४९९ क्विंटल सोयाबीन आले, पण भाव ₹4050 ते ₹4210 या दरम्यानच होते.
- नागपूर, कोपरगाव, लासलगाव, लातूर, जालना, अकोला, चिखली, हिंगणघाट, उमरेड अशा बाजारांमध्ये सुद्धा वेगवेगळ्या दराने सोयाबीन विकली गेली.
कधी ₹2700 इतका कमी भाव, तर कधी ₹4699 इतका जास्त भाव मिळाला. हे सर्व बाजारात सोयाबीनच्या गुणवत्तेनुसार आणि मागणीनुसार बदलतं.
बाजारात भाव कमी होण्याची कारणं
- परदेशी बाजाराचा परिणाम: अमेरिका, ब्राझीलसारख्या देशांमध्ये उत्पादन जास्त झालं, तर त्याचा परिणाम आपल्याकडील भावावर होतो.
- मागणी आणि पुरवठा: लोकांना सोयाबीनचं तेल लागते, पण शेतात उत्पादन तितकं होत नाही. त्यामुळे गोंधळ होतो.
- हवामान बदल: पाऊस वेळेवर न पडल्याने पीक खराब होतं, आणि त्याचा परिणाम भावावर होतो.
- सरकारी मदतीचा अभाव: सरकारकडून मिळणारी हमीभावाची (MSP) मदत योग्य प्रकारे मिळत नाही.
शेतकऱ्यांचे प्रश्न
- पैशांची अडचण: कमी भाव मिळाल्याने खर्चही निघत नाही. त्यामुळे शेतकरी कर्जात अडकतात.
- मानसिक त्रास: सतत कमी भावामुळे शेतकऱ्यांना टेंशन येतं.
- पुढच्या हंगामाची चिंता: इतका कमी भाव मिळाल्यावर शेतकरी पुढच्या वेळेस सोयाबीन लावावं की नाही, असा विचार करतात.
काय करता येईल?
- सरकारने मदत करावी: MSP योग्यरीत्या लागू करावी. शेतकऱ्यांकडून थेट खरेदी करण्याची योजना असावी.
- बाजार समितीने मदत करावी: शेतकऱ्यांना चांगले भाव मिळावेत यासाठी प्रयत्न करावेत.
- शेतकऱ्यांनी एकत्र यावं: शेतकरी संघटना बनवून एकत्र माल विकला, तर चांगले पैसे मिळू शकतात.
- सोयाबीनपासून इतर वस्तू बनवाव्यात: उदा. दूधजसे दही किंवा चीज बनवल्यास त्याची किंमत वाढते, तसंच सोयाबीनपासून इतर उत्पादने तयार करावीत.
- तज्ज्ञ सांगतात की पुढील काही महिन्यांत सोयाबीनचे भाव थोडे सुधारू शकतात.
- सरकारकडून नवे निर्णय घेतले जाऊ शकतात.
- आधुनिक शेती तंत्र वापरून उत्पादन वाढवायला हवे.
सध्या सोयाबीनचे भाव शेतकऱ्यांना अपेक्षित वाटत नाहीत. पण भविष्यात सुधारणा होऊ शकते, यासाठी शेतकरी आणि सरकार दोघांनीही योग्य पावले उचलणं गरजेचं आहे.